Psikolog Mark Wolynn’in yazarı olduğu, Mine Madenoğlu tarafından dilimize çevrilmiş olan Seninle Başlamadı isimli eserin incelemesine geçmeden önce sözlerime tasavvufta özel bir cümle olan “alemde zerre gizlidir” ile başlamak istiyorum. Bu, kozmostan mikroskobik düzeye inen bir bakış açısıdır. Bize şunu anlatır: Etkileşimde bulunduğunuz her şeyle bir transfer yaşarsınız. Etkileşimde bulunduğunuz insana, eve, eşyalara izlerinizi bırakır sizden bir parça taşımasını sağlarsınız. Tümevarım bakış açısını düşünebiliriz. Küçük bir izden devasa bir tablonun görüntüsüne ulaşmak gibi.
İnsan varlık olarak doğum öncesinden mezara kadar, hatta öldükten sonra bile sayısız cisme etki edebilen bir varlıktır. Bu yüzden bir insanı veya bir sorunu değerlendirirken öncesini ve sonrasını da değerlendirmek çok daha sağlıklı olacaktır. İnsanoğlunun bugünkü halini anlamak için arkeologların insan kalıntılarını aramasının altındaki mesaj şu şekildedir: “Bugünü ve geleceği anlamak istiyorsan geldiğin yeri ve geçmişini iyi bilmelisin.” Çünkü geçmişteki yaşantılar insanın geleceğini ve davranışlarını çok ciddi manada etkiler.
Unutan Varlık; İnsan
İnsan sözcüğünün kökeninde bilimsel olmayan bir tanımlama vardır: Arapça ins- kökü, unutan anlamına gelir. İnsan, ciddi manada unutan bir varlıktır. Eski toplumların unutulmamak için bir sonraki nesile yazıtlar, kitaplar bırakması bu durumu iyi ifade eder. Bu yüzden hayatın yoğun karmaşası ve modern toplumun hızlı yaşantısının insanların ciddi manada hafızasında zayıflığa yol açtığını görürüz. Hızlı yaşam, insanı sersemletebilmektedir. Odağımız belirsizdir. Sorunlar için de bu böyledir. Sorun varsa, sorunun gelişip büyüdüğü ve beslendiği bir kaynak da vardır. Özetle sorunların bir çekirdeği vardır. Önerdiğim kitap da bu sorunların, geçmiş travmaların ve aile yaşantılarının şimdiki kimliğimize olan etkilerini ve çözümlerini anlatır. Şimdiki davranışlarımızın ve arayışlarımızın derininde olan nedenleri açıklar. Örneğin Türkiyedeki yoğun biriktirme davranışı, her şeyin turşusunu kurma, kilerde yiyecek istifleme ve biriktirme davranışlarının altında Türkiye coğrafyasının aslında yoğun bir göç ve travma coğrafyası olmasının payı vardır. Çünkü insanlar yaklaşık her on yılda bir ciddi toplumsal travmalar yaşar, evlerini kaybeder, açlık yaşarlar bu da hem şimdiki hem de sonraki nesillerde biriktirme davranışına yol açabilir. Çünkü travma durumunda insanlar içe kapanır, bir kirpi gibi dikenlerini dışa çevirir. Zarar görmek istemez, cenin pozisyonundaki gibi bir gerileme, regresyon yaşar. İnsan içe kapanınca da dış dünyayla teması zayıflar ve toplumsal anlamda gelişimi yavaşlar. Nasıl ki avcı-toplayıcı zamanlarda insanlar kış zamanlarında avlanamadığında kadınların topladığı yemişleri mağaralarda tüketiyorsa günümüzde akşamları evde meyve ve kuruyemiş tüketilmesi bu durumla yoğun ilişkilidir.
Tekrarlayan Travmalar
Freud: ”Bastırılan duygular diri diri gömülür ve yıllar sonra hortlak şeklinde tekrar dirilir” der. Aile içindeki travmalar, bastırılan duygular, ailenin korkuları da kişileri ciddi anlamda etkiler. Çocuk bir anlamda ailenin açlıklarının giderilmesi için dış dünyaya gönderilen bir misyoner gibidir. Ailenin okumamış olması eğitim seviyesinin düşük olması çocukta yüksek bir akademik başarının ortaya çıkmasını sağlayabilir. Bu noktada kararlarımızda ailelerin ve kalıtsal aile travmalarının, soy ağacının etkisini daha iyi anlayabilirsek vereceğimiz kararları çok daha sağlıklı bir şekilde verebiliriz. Aksi durumda adeta kukla gibi davranışlarımızın ve yaşadığımız sorunların altındaki gizli mekanizmaları göremez, anack onların yönlendirdiği bir şekilde yaşarız.