Berber ve kuaförlerdeki koltukların terapi koltuklarına olan benzerliğini fark ettiniz mi?
Çoğu insan saç kesimi, traş olmak, saçlarına bakım yaptırmak gibi deneyimleri anlatırken “yenilendim, çok iyi geldi, tazelenmiş hissettim, havamı değiştirdi, rahatladım.” gibi cümleler kurarlar. Gerçekten de traş makinesinin masaj yapar gibi kafa derisi üzerinde gezinmesi, bir insanın tamamen sizinle, görünüşünüzle ilgilenmesi gerçekten çok rahatlatıcı olabilir. Bu deneyimler insanlar için çok rahatlatıcı olsa da yazının ana konusu olan otizmli bireylerde saç kesimi konusu oldukça kaygı verici bir hale gelebiliyor.
Otizmli bireylerde duygusal anlamda ağır/travmatik durumlar yaşanması (öfke nöbetleri/sinir krizleri) bireylerin hem akademik hem de duygusal anlamda gerileme (regresyon) durumuna geçmesine neden olabiliyor. Hassasiyetleri, dünyayı algılayışları diğer insanlardan çok daha farklı olan otizmli bireyler için saç kesimi konusu bu yüzden çok önemlidir. Çünkü özellikle çocukluk dönemindeki zorla saçın kesilmesi, istenmeyen saç modeliyle yaşanması, çocuğun isteğinin göz ardı edilmesi çocuk açısından duygusal açıdan oldukça yaralayıcı olabiliyor. Çünkü isteklerinin, duygularının önemsenmeyişi çocuğun kendisini değersiz hissetmesine, önemsiz hissetmesine neden olabilir bu yüzden ise çocuk zaman içinde bu duyguları daha fazla deneyimlememek, hasar almamak için içe kapanabilir. Bu yazıda otizmli bireyler için faydalı olabilecek, daha huzurlu, duygusal hasar almadan saç tıraşı olabilmeleri için ailelere yönelik bazı öneriler paylaşıyor olacağım.
1- Işık hassasiyeti otizmli bireylerin duyusal anlamda stres yaşamasına neden olabildiği için saç traşı öncesi çocuğa sevdiği bir çizgi filmin renklerini, figürlerini taşıyan bir gözlük, göz koruyucu takılabilir. Bu çocuğu hem berber salonlardaki yoğun ışığın yarattığı ışık stresinden koruyacak, hem de renkli, sevdiği figürlere yakın olmak çocuk üzerinde sakinleştirici bir etki yaratacaktır.
2- Otizmli çocuklar dokunsal temas konusunda çok daha hassas oldukları için saçlarını berberde/kuaförde yıkamak yerine, kuaföre gitmeden önce evde sakin, huzurlu bir ortamda anne/babanın yıkaması çok daha sağlıklı olacaktır.
3- Kelimeler duyguları, duygular davranışları, davranışlar ise dünyamızı etkiler şeklinde bir söz vardır. Saç traşı öncesinde çocuğun kesmek, makas, jilet gibi kelimeleri duymaları onların kaygı seviyesini arttırabilir bu nedenle ise kaygıdan dolayı sürekli tetikte, kendini koruma refleksi ile aşırı uyarılmış (Hipervijilance – Bu konuda Aşırı Uyarılmışlık Hali – Hipervijilans başlıklı makalemi inceleyebilirsiniz.) moda girebilir. Bu yüzden traş olmadan önce “saçlarını senin için daha düzenli hale getireceğiz, küçük düzeltmelerle saçlarını çok beğeneceğine inanıyoruz gibi” bunu çocuğunuza ve iletişim şeklinize göre revize edebilirsiniz. Bu cümleleri kurarken sakin, huzurlu bir yüz ifadesinin ve ses tonunun söylediklerinize uyumlu bir şekilde eşlik etmesi gerektiğini unutmayınız. Çocuğun istemediği saç modelini dayatmanın bedeninize uymayan, sizlere dar gelen, hiç sevmediğiniz, zorla giydirilmiş kıyafetleri üzerinizden hiç çıkarmadan giymenin yaratacağı huzursuzlukla eş değer bir huzursuzluk yaratacağını göz ardı etmemeniz önemlidir.
4- Ses hassasiyeti otizmli bireylerde duyusal uyaran anlamında çok önemli konulardan biridir. Yüksek ses otizmi bireylerde yüksek stres, kaygı yaratarak huzursuz olmalarına, kendilerini (olduğu yerde sallanarak, aynı kelimeleri tekrar ederek bu örnekler çoğaltılabilir.) ve bu durumun sonucunda stres kat sayılarının yükselmesine neden olabileceği için saç traşının bir öfke nöbetine dönüşmemesi için kulak tıkacı, pamuk gibi nesneler çocuğun kaygısız, huzurlu bir şekilde saç traşı olmasını kolaylayacak faydalı bir öneri olabilir.
Çocuğunuzla geçirdiğiniz zamanların kaygı verici anlarla dolu olmasının çocuğunuzla olan ilişkinize hasar vereceğini, aranızdaki duygusal bağın zarar göreceğinin farkında olarak stresli anları pozitif, çocuğunuzla olan güven bağınızın, duygusal bağınızın daha güçlü hale geleceği ve bu tür etkileşimlerin çocuğunuzun daha dışa dönük, özgüvenli olmasına katkı sunacağının bilincinde olduğunuzda stresli anları güzel zamanlara dönüştürmek çok daha sağlıklı olacaktır.
Referanslar: Tips for Giving Haircuts to Children with Autism